Teos’ta yeni yıl, yaz mevsim dönüşümünde “Leukatheon” ayı ile başlamaktaydı.
Leukatheon, yılın ilk ayı olarak Teos takviminde önemli yer tutmasından dolayı yazıtlarda diğer aylardan daha sık karşımıza çıkar: Halk meclisince bir yıllığına seçilen kentin başlıca yöneticileri ve diğer önemli kamu görevlileri bu ayın birinde göreve başlamaktaydı; kent çeşitli gruplara tanıdığı vergi muafiyeti gibi bazı imtiyazları yine bu ayın başında yürürlüğe koymaktaydı; ve hatta gymnasion’da örgütlenen delikanlıların özel bir şahıs ile imzaladıkları kira sözleşmesinin Leukatheon ayının birinde yürürlüğe girmesi öngörülmüştür. Leukatheon ayının ilk gününün önemini ephebos’ların (delikanlılar) meclis binasında kurban kesme ritüeli de yansıtmaktadır. Gymnasion bünyesinde askeri eğitimlerini tamamlayan ephebos’lar bu kurbanla artık reşit sayılır ve vatandaşlar birliğine dahil olurdu.
Diğer Kuzey İonia kentlerinde de belgelenmiş olan Leukatheon ayı ismini tanrıça İno-Leukothea’nın onuruna düzenlenen bayramdan almıştır. “Leukothea” sıfatıyla anılan İno’nun hem kentin kurucusu Athamas’ın atası hem kentin baş tanrısı Dionysos’un sütannesi olmasından dolayı Teosluların belleğinde önemli bir yeri vardır. Buna bağlı olarak Leukatheon ayının olasılıkla üçüncü haftasında kutlanan Leukathea Şenlikleri kentin önde gelen bayramları arasındaydı. Bu bayramda çocuk yarışmalarının da önemli yer tuttuğunu biliyoruz. Yeni bulunan Abdera Kararnamesi’nde Abderalıların her yıl Teos’a Leukathea Bayramı’na katılmak üzere elçi gönderdikleri belirtilmiştir. Bu elçiler bayramda bir boğa kurban ederek etini yarışmalarda galibiyet elde eden çocuklara paylaştırmakla görevliydi.
Kent ilk kez bir koloni olarak Klazomenai şehrinden Timesias tarafından MÖ 654’te kurulmuştu. Ancak bir sonra kolonistler Trakyalılar tarafından kovuldu.[2] İ.Ö.540 dolaylarında istila edilmesi üzerine İonya’yı terk eden Perslerden kaçan Teosluların şehre sığınması ile Abdera yeniden kurulmuş oldu ve Trakya’nın iç bölgesinde canlı bir ticaret geliştirdi. İ.Ö. 5. yüzyılda Delos birliğinin zengin bir üyesiydi.İ.Ö. 4. yüzyılın başında Trakya akınlarından büyük zarar gördü ve önemini büyük ölçüde yitirdi. Abdera’nın yerinde bugün Yunanistan’ın Avdhira adlı kenti bulunmaktadır. (Vikipedi)
Bu yolla, kentlerinin MÖ 170 yılında cereyan eden yıkımından sonra Abderalıların kalkınmalarına önemli destek sağlayan Teos halkının hayırlarının her yıl tüm yaş gruplarına hatırlatılması amaçlanıyordu. Aynı zamanda bir vejetasyon ve deniz tanrıçası olan Leukothea’nın “çocuk yetiştiricisi” (kourothrophos) rolünden dolayı onun adına tertiplenen bayramda çocuk müsabakaları önemli rol almış görünüyor. Bu nedenle Leukathea Şenlikleri’ne geniş çapta çocuklar da dahil edilmiş olmalıdır. Aynı şekilde Miletosluların İno-Leukothea’nın emri üzerine tanrıçanın onuruna bir çocuk bayramı düzenlemeye başladıkları mitograf Konon tarafından aitilojik (sebep açıklayan) bir hikâyeyle anlatılmıştır.
Leukothea ile Dionysos arasındaki yakın bağ birçok edebi metnin dışında yazıtlara da yansımıştır. (…)
Leukathea Bayramı başka İon kentlerinde de kutlanmış ve Leukatheon ayı bazı kentlerin (özellikle Kuzey İonia kentleri) takviminde yerini almıştır. Ancak kült ve bayram, yılbaşı yapılacak kadar önemsenmemiştir. Örneğin Erythrailılar yılı sonbaharda Artemision ayı ile, Miletoslular ise ilkbaharda Taureon ayı ile başlatmaktaydı. Bayramın Teos kentindeki başat konumu Tanrıça Leukothea’nın Teos kimliğinin oluşumunda önemli yer tutmasına bağlıdır.
(…)
Dördüncü ay olan “Trygeter” doğrudan Dionysos’la ilişkilidir.
Ay ismi olarak sadece Teos’ta belgelenmiş bu sözcük τρνγἁω (bağ bozumu yapıyorum”) fiilinden üretilmiş olup “bağcı” anlamına gelmektedir. Bu ay, ismini bölgede eylül ayının ikinci yarısında gerçekleşen üzüm hasadından almıştır. Büyük ölçüde kurak ve tepelik hinterlanda sahip olan Teos’ta şarap üretiminin kent ekonomisinde önemli yer tuttuğu bilinmektedir. Teos’a atfedilen Arkaik Dönem şarap amphora’larına Güney Rusya’dan Mısır’a ve Sicilya’ya kadar yayılan coğrafyanın birçok noktasında rastlanmaktadır. Yıllık ürün kapasitesinin yüksek olduğunu göstermek için Livius’un anlattığı MÖ 190 yılına ait bir olay burada anılmaya değerdir. Roma, Pergamon (Bergama) ve Rhodos’a karşı yapılan savaşta Seleukosların müttefiki olan Teos; antlaşma gereği III. Antiokhos’un kara ve deniz kuvvetlerini gıda ve şarapla desteklemiş ve filoya ilaveten 5.000 testi şarap vaat etmiştir. Bunu öğrenen Roma filosunun komutanı L. Aemilius Regillus, Teos’u ablukaya almış ve kentin kırsalını yağmalatmıştır. Aemilius, Seleukos filosu için hazırlanan şarabın kendisine teslim edilmesi üzerine felaketin eşiğindeki kentten elini çekmiştir. Buradan da anlaşılacağı üzere, geniş bağlara sahip olan Teoslular, bağ bozumu gerçekleştikten sonra yeni şarabı kutlamak adına “Trygeter” ayında Dionysos’un onuruna büyük bir şarap şenliği tertiplemekteydi. Hasat bayramı büyük bir geçit töreni, danslar ve bolca şarabın tüketildiği bir şölenle kutlanırdı.
Kaynak: Teos -Yazıtlar, Kültler ve Kentsel Doku
Editör: Musa Kadıoğlu, İş Bankası Kültür Yayınları, 2022, 444 sf.
Bir cevap yazın